Vanuit Slim & Schoon Onderweg werken we constant aan diverse oplossingen waarmee inwoners en werknemers duurzamer, slimmer, sneller en gezonder kunnen reizen. Samen met &Morgen ontwikkelden we de bewonersbenadering, een aanpak waarmee we duurzaam reisgedrag bij bewoners willen stimuleren. Martijn Elting, expert in nieuwe mobiliteit en gedrag bij &Morgen, vertelt over het ontstaan, de voordelen en het doel van de bewonersaanpak.
“Met mobiliteit kun je echt een bijdrage leveren aan een mooiere leefomgeving en een gezondere samenleving. Voorwaarde is wel dat je een duurzaam mobiliteitsaanbod combineert met gedragsverandering, dan wordt het enorm interessant”, begint Martijn. “Samen met Slim & Schoon Onderweg ontwikkelden we daarom de bewonersbenadering. De aanleiding hiervoor was dat vanuit dat programma al een tijdje met werkgevers als doelgroep wordt gewerkt om mobiliteit te verduurzamen. Daarnaast zagen we ook potentie in het aanbieden van mobiliteitsoplossingen aan- en gedragsverandering bij inwoners.”
Wat is de bewonersbenadering dan precies? “We willen bewoners bewustmaken van de mobiliteitskeuzes die ze hebben, zodat ze hopelijk de duurzame en gezondere optie kiezen. Daar hoort ook een stukje gedragsverandering bij; welke sturende en stimulerende interventies kun je inzetten die ervoor zorgen dat (een deel van) de bewoners uiteindelijk ander reisgedrag gaan vertonen? Dat zijn heel uitdagende en interessante vragen, en verschilt ook per gebied en doelgroep en het beleid dat er wordt gevoerd. En ook al is het maatwerk, we hebben naast de aanpak ook een toolbox ontwikkeld, een gereedschapskist gevuld met bewezen gedragsmaatregelen- en interventies om bewoners te triggeren.”
“Stel je bijvoorbeeld voor dat je als gemeente het fietsen wil stimuleren bij vluchtelingen in een AZC. Vaak willen ze wel (motivatie) en hebben ze wel een fiets (gelegenheid), maar ontbreekt het aan vaardigheden en ervaring (capaciteit). Een oplossing is dan om fietslessen te verzorgen”, vertelt Martijn enthousiast.
“Zo ook deelvervoer. Er is wel aanbod (gelegenheid), maar de wil (motivatie) en ervaring met het gebruik (capaciteit) ontbreekt regelmatig. Dan kun je bijvoorbeeld reistegoed voor het proberen van deelmobiliteit verschaffen aan bewoners, en kan een deelmobiliteitscoach ingezet worden om er de eerste keer gebruik van te laten maken. En zo zijn er tientallen concrete voorbeelden in onze toolbox, die allen wel op maat gemaakt moeten worden voor de specifieke aanleiding, doelgroep en het gebied. Door ervaring op te doen kom je erachter welke interventies wel werken en welke minder.
Bewustmaking maar ook stimuleren en motiveren zijn een belangrijk doel van de bewonersaanpak. “We willen bewoners laten zien dat ze ook op een andere manier kunnen reizen. De ideale uitkomst zou zijn dat alle bewoners uiteindelijk ook ander, duurzamer reisgedrag vertonen. De praktijk is natuurlijk anders, want er zijn natuurlijk ontzettend veel persoonlijkheden, sociale omstandigheden en reismotieven die bepalend zijn in de reiskeuze. Als er alleen al maar een bewuste reiskeuze wordt gemaakt, dus geen gewoontegedrag is om voor alles de auto te pakken, dan is er al winst. Bovendien houdt dat het aanbod aan alternatieven op de auto zoals het OV, deelauto’s, deelfietsen en deelbakfietsen in stand. Het mes snijdt dus aan twee kanten”, legt Martijn uit.
Martijn ziet veel kansen en mogelijkheden voor gemeentes in de Groene Metropoolregio inzake de bewonersaanpak. “Ik denk bijvoorbeeld aan nieuwe woningbouwontwikkeling, waar je de bewoners al vanaf de interessefase mee kan nemen in de mobiliteitsplannen. Bij een zogeheten ‘life-event’, zoals een verhuizing of een baanwissel, staan mensen namelijk meer open voor verandering dan anders. Het moet dan wel van meet af aan de mogelijkheden en stimulansen hebben, anders slijt het ongewenste gewoontegedrag er zo weer in. Bij het bouwen van nieuwbouw, met mobiliteit als kwaliteit in plaats van uitdaging, is de bewonersbenadering een prachtige gelegenheid”, vertelt hij.
Maar ook in een bestaande woonwijk kan de bewonersaanpak van grote waarde zijn. “Denk bijvoorbeeld aan nieuw parkeerbeleid in een bestaande woonwijk. Dat is best een rigoureuze maatregel voor bewoners, maar is wel een moment om tegelijkertijd bewoners te triggeren tot ander reisgedrag. Daarbij kun je denken aan het geven van reistegoed voor gebruik van deelmobiliteit en ov als een bewoner zijn of haar auto parkeert op een centrale parkeervoorziening in de wijk. Je biedt dan een aantrekkelijk alternatief voor een parkeervergunning. Daarmee kan je naast de invoering van parkeerbeleid het aantal auto’s in de wijk verder verminderen, wat op zijn beurt weer ruimte biedt aan extra groen en speelvoorzieningen in de wijk.”
Zijn er naast kansen dan ook aandachtspunten? Martijn: “Zeker. Het is niet zo dat we bij de eerste toegepaste interventie gelijk veel impact maken. Juist door “zoet en zuur” te combineren, ofwel de combinatie van een goede beleidsmaatregel en vaak meerdere gedragsinterventies, werken. Verder is het belangrijk om de potentiële doelgroep ook echt te betrekken bij het selecteren van de interventies. In het geval van een fietsles zou je de doelgroep kunnen laten meedenken over de invulling daarvan. Het is dus zaak om goed te testen, afschalen wat niet werkt en opschalen wat werkt.”
Slim & Schoon Onderweg is volgens Martijn een rolmodel voor andere regio’s in het land. “Dat wil ik graag wel even benoemen. Dat zij hier op deze manier mee bezig zijn en deze bewonersbenadering en toolbox samen met ons hebben ontwikkeld, vind ik erg gaaf. Wat mij betreft is Slim & Schoon Onderweg hierin een van de voorlopers. En de doelgroep bewoners is een doelgroep waar nog veel integrale winst te behalen valt, want als zij meer gaan fietsen heeft dat direct gevolgen voor gezondheid, leefbaarheid en veiligheid.”
Tijd om de bewonersaanpak in de praktijk te brengen dus. “Het vergt enig lef van de gemeentelijke organisatie om hiermee aan de slag te gaan. Beleid maken zijn we goed in, maar de executie ervan is spannend en de bewonersbenadering is de vertaling naar het echte werk op straat en in de wijk. Hiermee kan je aan bewoners laten zien dat je iets voor ze betekent, en tegelijkertijd kunnen maatregelen weerstand oproepen. Het is spannend, maar het is belangrijk om de interactie met bewoners op te zoeken. Het gereedschap ligt er, de eerste kansrijke projecten zijn gedefinieerd, de blauwdruk van de aanpak ligt er; nu moeten we het vooral gaan doen!”, sluit Martijn enthousiast af.
